Laboratorium 1: Wprowadzenie do Linuksa

Pierwsze kroki z Linuksem

logowanie następuje do środowiska zwanego KDE lub Gnome (jest jeszcze kilka, np. XFCE ... )
przeglądarka (firefox, opera, konqueror, itp) -- Klikasz i masz,
Otworzyć niniejsze materiały
terminal (konsola),

Okienko z powłoką (shell): służy do wykonywania poleceń użytkownika
prompt$ polecenie [ENTER]
mc Twoim przyjacielem
(chodzenie po katalogach ENTER, wyświetlanie pliku F4, zaznaczanie plików INSERT, oraz [KP -], [KP +], [KP *],
następnie F5 F6 F8 itp)
/ zamiast \
Polecenia (niektóre):
- ls - list - czyli wyświetl pliki w katalogu,
```
 
            ls /usr/
            ls -l
            ls -a
            ls -al /usr/
            ls -R
 
```
- cd - change directory - zmień katalog
  Pojęcia katalogu bieżącego oraz ścieżek względnych i bezwzględnych.
```
 
            cd /usr/
            cd -
 
```
- pwd - print working directory - pokaż bieżący katalog (gdybyśmy się zgubili :-)
- cp co? gdzie? - copy - kopiuj
```
 
	    cp ala ula
	    cp ala ola ula archiwum
            cp -a
 
```
- mv co? gdzie? - move - zmiana nazw bądź przeniesienie plików i katalogów do innego katalogu.
```
 
	    mv ala ula
	    mv ala ola ula archiwum
 
```
- rm - remove - usuń plik/katalog
```
 
            rm -r
            rm -f
            rm -i
            rm -rf [OSTROŻNIE!!!!]
 
```
- mkdir - make directory - utwórz katalog
```
 
            mkdir ~/podkatalog
            mkdir -p ~/glowny/podglowny/malutki
 
```
- rmdir - remove directory - usuń katalog (tylko jeśli niepusty -- bezpieczniejsze od rm -r)
```
 
            rmdir ~/podkatalog
 
```
- passwd -- zmień hasło [hasło powinno być łatwe do zapamiętania i trudne do zgadnięcia]

Edytory

mcedit - prosty, wbudowany w mc,
wyjście F10, lub kliknąć w 10
joe - w stylu edytorów Borlanda,
wyjście ^KX
pico, nano - proste, tekstowe,
wyjście ^X\
gedit, kate - okienkowe
vi - jest wszędzie, tekstowy, początkowo nieintuicyjny, skomplikowany, po dokładnym poznaniu efektywny,
wyjście ESC :q! (to nie żart!)
emacs - rozbudowany, początkowo skomplikowany, po bliższym poznaniu efektywny,
bardzo elastyczny, konfigurowalny na bardzo wiele sposobów,
wyjście ^X^C

System plików

Nazwy katalogów:
- / zamiast \
- / (katalog głowny)
- . (katalog bieżący)
- .. (katalog nadrzędny)
- ~ (nasz katalog domowy)
- ~henio (katalog domowy użytkownika henio)
W Linuxie/Unixie nie ma C:\, jest jedno drzewo plików.
Urządzenia (fizyczne i logiczne: np. przez sieć) są montowane (mount) w systemie plików i
tworzą jedną strukturę katalogów.
Używanie * i ?
?b*a*.txt - oznacza wszystkie pliki, które mają w nazwie pierwszą literę dowolną, potem mają b,
potem cokolwiek (w dowolnej liczbie), potem a, potem cokolwiek i kończą się na .txt.
Inne znaczenie, niż w Windowsach:
```
 
	ls
	  ala.c ula.c ela.pas progs.pas
 
	cp *.c *.pas  =  cp ala.c ula.c ela.pas  progs.pas
 
```
ln dokąd? skąd? - link - dowiązanie i częściej używane dowiązanie symboliczne
(składnia jak cp)
```
 
	ln plik1.ocaml plik1.ml
        ln -s docs Dokumenty
 
```
mount - pokazuje co gdzie jest zamontowane.
Służy też do montowania, ale montować może (w zasadzie) tylko root (czyli administrator).
df - pokazuje miejsce na dyskach.
du - zajmowane miejsce (przez plik/katalog)
```
 
	du ala.avi
	du -s 
	du -s *
 
```
quota - moje limity na przestrzeń dyskową (twarde i miękkie limity).
We wprowadzaniu nazw plików i katalogów mozemy sobie pomagac klawiszem [TAB], możemy też używać symboli .. ~

E-mail

pine / mutt -- używanie poczty w konsoli
UWAGA! Jak się spróbuje napisać wiadomość w mutt-cie odpali się edytor vi!
Aby coś napisać trzeba nacisnąć "i", a jak sie skończy to ESC ZZ (dwa duze Z).
Pliki .forward

Prawa dostępu

Trzy poziomy:
- właściciel (User),
- grupa (Group),
- pozostali (Others)
Poziomy te będziemy dalej oznaczali literkami u, g, o oraz a (All).
Każdy plik i katalog ma swojego właściciela i "grupę".
Użytkownicy mogą należeć do wielu grup, ale pliki mają tylko jedną grupę.
Prawa dostępu
prawa dostępu pokazuje ls -l
- r - read - prawo do odczytu ,
- w - write - prawo do zapisu / modyfikacji,
- x - execute - prawo do uruchamiania pliku (lub dostępu do katalogu).
chmod - change mode - zmiana praw dostępu.
Zmianę praw można określić kombinacją znaków postaci: poziom +/- prawa, np.:
```
 
	chmod u+rwx *
	chmod o-r *.c
	chmod ug+rx Pliki
 
```
chown - change owner - zmień właściciela
chgrp - change group - zmień grupę
Ćwiczenie: spróbować zapisać plik:
- u kolegi, w / (powinno się nie dać!)
- w /tmp (powinno się dać),
- pozwolić NA CHWILĘ! kolegom na dostęp do jakiegoś swojego podkatalogu.

Przekierowania wejścia/wyjścia

ls -l > plik - wyjście do pliku,
ls -l / >> plik - wyjście doklejone na końcu pliku,
( echo "To jest katalog"; ls -l ) > plik - wyjscie z kilku komend do pliku - plik na początku wyzerowany,
P1 | P2 | ... | Pn - przetwarzanie potokowe,
P1 `P2` - wyjście P2 staje się częścią polecenia P1 (zwykle chodzi o listy plików).
cat - wyświetla zawartość plików (wbrew pozorom nie katalogów!)
```
 
        cat .bashrc
        cat > ~/plik
        cat plik1 plik2 > plik
 
```
Przydatny przy przetwarzaniu potokowym.
less plik - lepszy do oglądania plików,

sort - sortuje zadany plik lub standardowe wejście
uniq - usuwa powtórzenia (serie),

 
	sort plik > plik.posortowany
	cat plik | sort | uniq > plik.bez.powtórzeń

grep - wypisuje linie zawierajace zadany napis

 
	grep main *.c
	cat *.c | grep main
	ls -l | grep drwx
	cat *.c | grep main | sort | uniq > mains.txt
	grep drwx `cat lista.plikow`

Procesy

Lista procesów:
```
 
        ps
        ps u
	ps aux
 
```
top - najwięksi pożeracze zasobów,

kill - zabicie (lub wysłanie sygnału do) procesu,

 
	kill 1234
	kill -9 1234
	kill -HUP 1234

killall - zabicie (lub wysłanie sygnału do) wszystkich procesów wykonujących dany program,
```
 
	kill screen
	kill -9 firefox-bin
 
```
pstree - drzewo procesów
Uruchamianie w tle
Polecenie zakończone & - uruchamia się w tle, tzn. nie czekamy na jego zakończenie.
Przydatne dla wszelkich programów "okienkowch".
Jak się zapomni & - terminal jest zablokowany (czeka, aż program się skończy), ale można zrobić:
- Ctrl-Z - zawiesi (suspend) proces,
- bg - background - uruchomi w tle (odczepi do terminala) zawieszony proces,
- fg - foreground - uruchomi na pierwszym planie (można też jednak zawiesić terminal jak się chce),
- jobs - wypisze procesy przypięte do terminala,
- kill %1 - poprzez % (procent) można łatwiej wybrać procesy przypięte do terminala,
- Ctrl-C - przerywa działanie procesu pierwszoplanowego.

Zmienne i skrypty

Zmienne i ich użycie w poleceniach:
- zmienne to stringi
- x="ala ma kota" - przypisanie
- echo $x w paski - odwołanie się do wartości
- x=$[y * 2 + z] - wyrażenia arytmetyczne
- echo $HOME $USER $MAIL $PATH - różne ciekawe zmienne.
Skrypt = plik tekstowy z poleceniami, któremu nadamy prawo do wykonywania.
Dobry zwyczaj: pierwszy wiersz skryptu powinien wyglądać tak:
```
 
	#!/bin/bash
 
```
Określa on jaki program ma interpretować polecenia.
Przydatne, jeśli chcemy napisać skrypt w języku dla jakiegoś innego interpretera:
```
 
	#!/usr/bin/ocaml
	#!/usr/bin/perl
 
```

Więcej na ten temat

Dokumentacja systemowa:
```
 
        ls --help
        man ls
        info ls
 
```
opcja --help działa dla wszystkich poleceń
man polecenie - też!
info polecenie - też (wyjście: ^X^C)
.
http://www.mimuw.edu.pl/~kubica/sop (pierwszych kilka ćwiczeń).
http://wazniak.mimuw.edu.pl/index.php?title=Systemy_operacyjne
(pierwszych kilka laboratoriów).
http://www.itk.ntnu.no/ansatte/Hendseth_Sverre/bash/basics.html

Pierwszy kontakt z OCamlem

Uruchomienie interpretera:
```
 
	ocaml
	2+3;;
	^D
 
```
(nie działają strzałki itp.)
```
 
	ledit ocaml
 
```
(działają strzałki!!!)

Parę przykładów funkcji:

 
	let f x = x*x;;
 
	let ma co = "Ala ma "^co;;
	ma "kota";;
 
	f "kota";;
	(error)
 
	let g x = (f x)^(f x);;
	(error)
 
	let h x = f (f x);;
 
	h 7;;
	h (f 7);;
 
	max_int;;
	max_int+1;;
 
	let rec silnia n = if n=0 then 1 else n*(silnia (n-1));;
 
	let rec powtorz n s = if n=0 then "" else s^(powtorz (n-1) s);;
 
	let powt3 = powtorz 3;;
 
	let powt_ala n = powtorz n "ala";;

Wczytanie kodu z pliku:
```
 
	#use "plik.ml";;
 
```

Informatyka MIMUW